Filosofie en levensvisie

Een breed aanbod over veel interessante onderwerpen

Alle bijeenkomsten vinden plaats in het gebouw
Paul Krugerlaan 55 te Eindhoven.

FILOSOFIE
Filosofie begint met verwondering, vragen stellen, nadenken over wat al is gedacht en over het denken zelf. Er kan gekeken worden naar de geschiedenis van of de verschillende stromingen in de filosofie, naar bepaalde filosofen of naar maatschappelijke aspecten.

LEVENSBESCHOUWING
Levensbeschouwing verwoordt het perspectief waarin de mens zijn leven ziet. Geen mens is zonder levensbeschouwing. Het maakt de mens tot mens.

Naast de andere docenten biedt docent filosofie Kees Karman een drietal cursussen aan van elk twaalf lessen en wel: Medische ethiek,  De betekenis van mens-zijn en De geschiedenis van het denken. Op het inschrijfformulier staat voor alle drie de cursussen donderdag 14.45-16.15 uur in het najaar. De cursus waarvoor de meeste gegadigden zijn, gaat dan ook werkelijk op die datum van start. De beide andere cursussen schuiven door naar een volgend seizoen.

De lessen zijn wekelijks en duren anderhalf uur.

Inschrijven:
Inschrijven kan digitaal via het Inschrijfformulier cursussen. Eén formulier per persoon en één cursus per formulier invullen, dit om vergissingen te voorkomen.

start 27 september

In het komende seizoen gaan we ons in de cursus Sociale filosofie bezighouden met het streven van de mens naar beheersing van de natuur. De menselijke rede wordt gereduceerd tot een instrumentele rationaliteit. Dit kan leiden tot onderdrukking en/of gelijkschakeling. Hierdoor zou een maatschappij (kunnen) ontstaan waarin ontwikkeling gelijk komt te staan met instrumentele vooruitgang. Anders geformuleerd: door de techniek ontstaat er maatschappelijke en menselijke vooruitgang. Het bovenstaande wordt besproken aan de hand van publicaties van onder andere Hegel, Feuerbach, Marx, Habermas, Adorno.

Homo Deus – een kleine geschiedenis De toekomst is aan biotechnologie en kunstmatige intelligentie. In communiceren en ondernemen, in gezondheid en leven komt de nadruk te liggen op dataverwerking vanuit geautomatiseerde algoritmen. ‘Dataïsme’ wordt bepalend voor de waarde van alles wat zich voordoet. Vanuit die denkwereld herschrijft Yuval Noah Harari de menselijke geschiedenis. Dat is even slikken, maar zijn rechte lijn is te volgen en die mondt uit in de dataïsme-visie.In deel I van zijn boek gaat het over de evolutie van de relatie tussen mens en natuur. Zal dit het denkmodel zijn voor de toekomstige relatie tussen supermensen en mensen? In deel II komt aan de orde hoe Homo sapiens humanistisch is geworden. Mensen werden bron van zingeving en gezag, zowel in de privésfeeer alsook in de publieke sfeer. Hoe verandert dat? In deel III staan de huidige situatie en onze zoektocht naar geluk en goddelijkheid centraal. Verdwijnt het mensheidsgeloof? Komen er rampen? Bevatten smartphones, datingpraktijken en arbeidsmarkt aanwijzingen over onze toekomst? Tijdens de bespreking van dit boek (ISBN 978 94 004 07237) stelt Harrie Geboers steeds twee vragen: hoe is ons huidig moreel gevoelen ontstaan; hoe verandert ons werkelijkheidsbesef onder het dataïsme-regime? Beide kwesties samen zullen onze motivaties kleuren.

Geschiedenis van het denken Centraal in deze cursus staat de eeuwige spanning tussen enerzijds het deel uitmaken van het bestaan en anderzijds het van een afstand aanschouwen van het bestaan. De eerste bestaanswijze associeert de auteur met de rechterhelft van onze hersenen, die ons in staat stelt te fantaseren en kunst voort te brengen, de tweede  met de rationele linker hersenhelft, waaruit ons wetenschappelijk denken voortkomt. De auteur beschrijft hoe er door de tijd heen een steeds grotere kloof is ontstaan tussen beide aspecten van ons denken. Toch kunnen beide niet zonder elkaar.

Medische ethiek Mag alles wat technisch en medisch mogelijk is? Deze vraag borrelt regelmatig op in de media. Zijn er ethische grenzen aan technologische ontwikkelingen in de gezondheidszorg? En waar liggen die grenzen dan? Wat is medisch verantwoord handelen? U maakt kennis met de voornaamste hedendaagse ethische discussies. Het gaat om concrete problemen die zich in de praktische zorg voordoen. Ethiek heeft ook te maken met fundamentele vragen rondom het menselijk bestaan. Voor veel morele problemen is geen eenduidige en eenvoudige oplossing te vinden. Deze problemen dwingen tot nadenken over filosofische en levensbeschouwelijke kwesties. Daardoor kunnen perspectieven en standpunten helder worden.

De betekenis van mens-zijn Wat zijn de mogelijkheden van de mens als gevolg van zijn bijzondere eigenschappen? Wijsgerige antropologie houdt zich bezig met dit soort vragen. In deze cursus leert u de belangrijkste thema’s van dit vak kennen. Wat is bijvoorbeeld de plaats van de mens in de kosmos? Welke betekenis moeten wij hechten aan de evolutietheorie? Verschillen wij van de dieren? En wat betekent het dat wij een lichaam hebben? Zijn we dan in essentie natuur of is dat te gemakkelijk geredeneerd? Wat betekent het dat wij emoties kunnen ondergaan? Hebben dieren ook taal of is taalgebruik wezenlijk voor de mens? Kunnen wij onze identiteit verliezen? Al deze vragen die de aard van de mens betreffen komen in deze cursus aan bod via de grote denkers uit de wijsgerige antropologie zoals Max Scheler, Helmuth Plessner, Maurice Merleau-Ponty en Hannah Arendt, maar ook via de minder grote denker Juffermans, huisarts en filosoof. Vanwege hun filosofische relevantie wordt bovendien ingegaan op denkers als Sigmund Freud en Charles Darwin: hun theorieën hebben het denken over de mens immers grondig veranderd.

Vrouwelijke denkers De vraag, “Zijn er onder de moderne filosofen en theologen ook vrouwen?”, noopt ons tot een nader onderzoek. Op het eerste gezicht lijkt de wereld van filosofie en theologie een mannenbolwerk te zijn. Met uitzondering misschien van de moderne tijd. Maar zelfs in het ‘Kritisch Denkers lexicon’ dat verscheen van 1988 tot 2009 zijn van de ± 300  moderne denkers die erin behandeld worden er slechts 18 vrouw. Vrouwen hebben zich echter door de eeuwen heen buiten de traditionele onderwijsinstituten om geschoold. Tijdens zes bijeenkomsten zullen we met meerdere van hen kennis maken. We laten ons daarbij aan de hand nemen door ‘Vrouwelijke filosofen, een historisch overzicht’ (onder redactie van Carolien Ceton). Religie, politiek, verhouding man-vrouw zijn daarbij belangrijke thema’s.

Over God gesproken De vanzelfsprekendheid waarmee in het denken het bestaan van een God werd aanvaard is niet meer. De opkomst van de wetenschap, techniek en democratie en daarmee gepaard gaande het atheïsme vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw heeft geleid tot een totaal ander mensbeeld, wereldbeeld en godsbeeld. De werkelijkheid vond niet langer haar verklaring in God. Maatschappelijk en cultureel heeft dit grote gevolgen gehad in een proces van deconfessionalisering en secularisering. Oude theologieën en filosofieën kwamen onder kritiek te staan of hebben afgedaan. Domweg en kritiekloos het bestaan van een God aanvaarden kan niet meer. Dit is slechts één kant van de medaille. Nieuwe filosofieën en theologieën kunnen ontstaan en zijn ook ontstaan. Domweg en kritiekloos het bestaan van God afwijzen kan als gevolg daarvan evenmin. Tijdens zes bijeenkomsten zullen wij met elkaar zoeken naar de mogelijkheden en onmogelijkheden van het geloof in God. Daarbij zullen we ons aan de hand laten nemen door de godsdienstfilosofie en godsdienstpsychologie van onder andere Marx, Nietzsche, Freud, Jung, Sartre, Fortmann, Küng vanuit de vraag “Wat is de zin van God en godsdienst voor de mens in deze wereld en de menselijke persoon?”.

Het christendom De westerse samenleving is niet denkbaar zonder het christendom. Wat zijn dan die christelijke waarden waarover zo gemakkelijk gesproken wordt. Wie het christendom wil bevatten, kan niet om de persoon van Jezus van Nazareth heen. Wie was hij en waarom wordt hij Christus genoemd? Welke beweging, die wij kerk noemen, is met hem op gang gekomen en welke ontwikkeling heeft die doorgemaakt? We proberen het christendom in zijn oorsprong en historische ontwikkeling te verstaan.

Wereldgodsdiensten Wie oppervlakkig kijkt, denkt al gauw dat de verschillende godsdiensten een bron van veel strijd en ellende vormen. Onmiskenbaar is en wordt er veel ellende veroorzaakt. En dat terwijl alle godsdiensten vrede verkondigen. Wie aandachtig kijkt zal naast veel schoonheid ook ontdekken dat er talloze overeenkomsten zijn. Deze cursus wil in de eerste plaats informatie bieden en op die manier een bijdrage leveren aan begrip en verwondering over de verscheidenheid van manieren waarop volkeren op aarde uiting geven aan hun spiritualiteit. Er ontstaat dan hopelijk vanzelf een wederzijds respect. Meer bekend maakt ook meer bemind. We kunnen niet zonder in deze tijd van multiculturaliteit en internationalisering. Slechts begrip en respect voor wat mensen ten diepste beweegt, kan tot de door allen gewenste vrede leiden. De cursus van zes bijeenkomsten zal na een inleidende bijeenkomst ‘in vogelvlucht’ ingaan op de vijf grote wereldgodsdiensten: inleiding en algemene begrippen; hindoeïsme; boeddhisme; jodendom; christendom; islam.

De islam De islam is nu de meest besproken en sterkst groeiende godsdienst in onze westerse wereld en als zodanig steeds meer zichtbaar aanwezig. Is de islam een bedreiging of kan het ook een verrijking zijn voor de westerse samenleving? Bij deze vragen gaan we niet alleen uit van onze vaak negatieve ervaringen met de islam maar ook en vooral wordt gekeken naar de profeet Mohammed in zijn historische context. Aandacht voor Mohammed, zijn leven en zijn overtuiging; de Koran; feesten, riten en gebruiken.

Humanisme. Is ieder mens een humanist omdat hij mens is? Mens zijn is zeker een kernopdracht van het humanisme. Maar wat houdt dat in? Het humanisme kent een lange geschiedenis en doet zich gelden bij de discussie over alle thema’s die het moderne persoonlijke en maatschappelijke bestaan betreffen. Maar bestaat er ook zo iets als een humanistische overlevering zoals er ook godsdienstige en religieuze overleveringen bestaan? Tijdens zes bijeenkomsten zullen we het humanisme als levensbeschouwing nader verkennen zowel aan de hand van belangrijke figuren en belangrijke thema’s binnen het humanisme.